تاثیر نماز بر
وسواس های فکری

امام صادق (ع)
: 

شیطان ، به وسیله
وسواس نمی تواند بر ضرر بنده خدا کاری بکند

مگر آن که بنده از
یاد خدا اعراض کرده باشد .(1)

    
“ وسواس  ( Obsession) از
قدیمی ترین اختلالات شناخته شده روانی است که بین مردم از شیوع نسبتا بالائی (
حدود دو درصد جامعه ) برخوردار است (2) وسواس را امروزه در دو عنوان کلی “ وسواس
فکری ” ( مانند احتیاط یا تنفر مربوط به ترشحات و مواد دفعی بدن ، ترس از وقوع
اتفاقات وحشتناک مثل آتش سوزی و مرگ و .. ) و “ وسواس عملی ”

( مانند شست و شوی
دست ، استحمام ، آرایش مفرط ، امتحان درها و قفلها ، مرتب و منظم کردن ، احتکار و
جمع آوری و .. ) طبقه بندی می کنند .(3)

    
موضوع سخن امروز ما “ وسواس فکری است ” که می تواند مشکلات متعدد و مسایل آزار
دهندة بسیاری را برای شخص مبتلا و اطرافیانش به همراه داشته باشد . در این حالت
شخص مبتلا ممکن است تصاویری ذهنی به شکل صحنه های وحشتناک و ناراحت کننده بسیاری
داشته باشد که هر چه بیمار سعی در مقاومت در مقابل آنها دارد ، نمی تواند از آنها
خلاص شود این وسوسه فکری از موضوعات بسیار کلی مانند سؤال ذهنی درباره اینکه : چه
کسی خدا را آفریده ؟ هدف از زندگی چیست ؟ و .. گرفته تا افکار گناه آلوده جنسی و
ترسهای مرضی و .. متفاوت است و تقریبا همه این افکار بیمار را در وضعیت وحشتناکی
قرار می دهند .

    
اما درست برخلاف آنچه که در مورد شخصیتهایی مثل “ جان بانی یان ” ( خطیب و مؤلف
انگلیسی در قرن هفدهم ) که به شدت از افکار وسواسی در ارتباط با خدا و مذهب رنج می
برد . به نظر می رسد ، مذهب و شکوهمندترین جلوه آن یعنی “ نماز ” می توانند در
زدودن وسواس فکری نقش بسیار مهمی بازی کنند .

گواه این موضوع نیز
یادآوری این مساله است که در منابع اسلامی وسواس پدیده شناخته شده ایست و به آن به
عنوان “ وسوسه ای از سوی شیطان ” اشاره می شود . به عنوان مثال در کتاب اصول کافی
( باب عقل و جهل ) آمده است : “ در نزد امام صادق (ع) شخصی را به عقل و درایت نام
بردند و گفتند او وسواس دارد ، حضرت فرمود : چگونه عاقل است که شیطان را اطاعت می
کند ؟ ”

    
در این مورد حتی منابع اسلامی از قول معصومین (ع) روشهای متعددی را برای پیشگیری و
درمان وسواس پیشنهاد کرده اند ، که از آن جمله بهره از ادعیه و اذکار خاصی از جمله
( لا اله الا ا… ) و ( لا حول و لا قوه الا باا … ) می باشد که در حقیقت ما حصل
همه آن روشها را می توان در “ ذکر خدا ” خلاصه کرد .

    
در منابع علمی جدید ، برای متوقف کردن افکار وسواسی ، علاوه بر درمانهای دارویی و
حتی قبل از آن درمانها ، از روشهای خاصی استفاده می شود که مهمترین آنها روش “
توقیف فکر ” نام داد و بدین ترتیب است که از بیمار خواسته می شود که به طور عمد
افکار وسواسی خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان درمانگر با صدای بلند و
بیزار کننده ، فریاد می زند : ایست !؟! به نظر می رسد این عمل جریان فکر وسواسی را
متوقف می کند .(4) 

    
با این وصف برخی از اذکار و توجهات حین نماز نه تنها به این قبیل روشها قابل
مقایسه است ، بلکه بسیار موثرتر به نظر می رسد .

    
استفاده زبان و ذهن از ذکر “ غیر المغضوب علیهم و الضالین ” که جدائی راه مؤمن را
از ابلیس و شیطان نشان می دهد دست کم ده بار ، طی نمازهای یومیه و فیض بردن از
سوره مبارکه “ ناس ” بعد از حمد ، بخصوص توجه آیات شریفه “ من شر وسواس الخناس ” “
الذی یوسوس فی الصدور الناس ” به عنوان عواملی قدرتمند در توقف افکار وسواسی
مطرحند .

    
همان طور که اشاره شد ائمه معصوم (ع) که پزشکان حقیقی بشرند ، برای دوری از وسواس
“ ذکر خدا ” را پیشنهاد کرده اند و این فرمان الهی است که “ برای ذکر من نماز را
به پا دارید ” ( اقم الصلوه لذکری ).

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. بحار الانوار .
جلد 69 ، صفحه 124 ، حدیث 2

2. ترجمه سیناپس
کاپلان ـ سادوک ـ جلد 2 ـ ص 519

3. همان منبع ص 524

4. روانپزشکی
لینفوردریس ـ ص 302