بهداشت خانواده برای دوشیزگان جوان
با توجه به برخی سوالات در ارتباط با موضوع قاعدگی و دوره عادت ماهیانه بانوان بر آن شدیم که توضیحی کوتاه در مورد سیکل قاعدگی بدهیم. باشد که راهنمای آن دسته از دوشیزگان و مادرانی قرار بگیرد که از نبود آگاهی و عدم آموزش این مسائل در سطح مدارس و خانواده شکایت دارند. به عنوان مقدمه باید متذکر شویم که ما به لحاظ مسلمان بودن ملزم به رعایت کلیه توصیه ها و دستورات بهداشتی هستیم و همانطور که قبلا گفته ایم بهداشت عبارت از علم و هنر پیشگیری از بیماریها و طولانی کردن عمر و بالا بردن سطح سلامت افراد یک جامعه می باشد. و سلامتی نیز به معنای رفاه کامل جسمی ـ روانی ـ اجتماعی است و نه فقط نداشتن نقص عضو. در همین راستا ما بهداشت خانواده را مطرح کردیم و موضوع بسیار مهم بهداشت روانی را مورد بررسی قرار دادیم. موضوع بهداشت مادر در دوران بلوغ و ازدواج را نیز با توجه به اینکه ارتباط بسیار نزدیکی با شرایط روحی روانی بانوان دارد در بدنبال سلسله مقالات بهداشت روانی مورد بررسی قرار می دهیم:
در حوالی سنین 11ـ9 سالگی آثار و علائم بلوغ در دختران ظاهر می شود و به دوران کودکی پایان می دهد. بلوغ شامل یک سلسله حوادث متوالی است به این ترتیب که سینه ها رشد می کنند موهای زیر بغل و زهار می رویند. با رشد سریع جسمانی و سرانجام با پیدایش خونریزی قاعدگی یا عادت ماهیانه مرحله حساسی از زندگی نوجوان آغاز می شود. اولین قاعدگی همیشه با اضطراب همراه است و برخورد اطرافیان و بخصوص مادر با دختر جوان حائز اهمیت است.
یک خانواده که از تعادل روانی برخوردار است بایستی از قبل این آگاهی و آمادگی را به دختر جوان خود بدهد و الا او با یک حادثه غیر منتظره به نام عادت ماهیانه مواجه می شود که سراسر وجودش را اضطراب و تنفر فرا می گیرد. تنفر از اینکه چرا باید اینگونه بشود و به گفته یکی از خواهران سوال کننده چرا باید زنان هر ماه اینهمه رنج و درد را تحمل نمایند؟ به راستی که آن دختر جوان حق دارد این سوال را مطرح کند. شاید تا قبل از آن هیچ کس از اعضای خانواده و بخصوص مادر برای او این موضوع مهم را توضیح نداده است تا قدری آمادگی لازم را کسـب نمـاید و در اولین بار از وحشت و ترس دچـار آشفتگی روانی نشود و بهمین میزان آشفتگی روانـی بـر میـزان درد عـادت ماهیـانـه مـی افزاید و حتی این درد برایش غیرقابل تحمل خواهد شد.
و اما اولین قاعدگی در سنین 13ـ11 سالگی رخ می دهد. که معمولا بدون تخمک گذاری می باشد. در روز پانزدهم پریود یک تخمک از تخمدان رها می شود و توسط حرکت شیبورهای لوله های رحم به داخل لوله رحم کشیده می شود و سفر خود را به سمت رحم آغاز می کند. در این شرایط رحم نیز تحت تاثیر هورمونها, جدارش تحکیم و تثبیت می شود و محیط آن آماده پذیرش سلول تخم می شود. هورمونهائی که مسوول آماده نمودن و سازندگی جدار رحم هستند عبارتند از استروژن وپروژسترون. وظیفه استروژن افزایش واحدهای سلولی است که حکم آجر برای یک ساختمان را دارد و وظیفه پروژسترون یک نقش ترشحی است که مثل بتون بین آجرها عمل می کند و سلولها را بهم محکم می نماید. اگر تخمک با اسپرم لقاح یابد دراین خانه سکنی می گزینند اما در صورت عدم وجود اسپرم تخمک بالاخره تحلیل می رود و می میرد و با پائین افتادن سطح هورمونهای استروژن و پروژسترون جدار رحم شروع به تخریب می کند و محتویات این تخریب همان خونریزی قاعدگی است. مدت خونریزی عادت ماهیانه بطور متوسط 7 روز طول می کشد ولی ممکن است بین 10ـ2 روز متغیر باشد. در هر دوره ماهیانه حدود 40cc (چهل سی سی) خون دفع می شود ولی گاهی ممکن است کمی بیشتر و یا کمتر هم باشد. فاصله بین دو قاعدگی بطور متوسط حدود 28 روز است ولی تغییرات فاصله بین دو قاعدگی می تواند از حداقل 20 روز تا حداکثر 40 روز هم طبیعی محسوب شود. برای آمادگی دختران جوان برای مواجهه با اولین قاعدگی علائم و نشانه هایی که قبل از بروز قاعدگی رخ می دهد را توضیح می دهیم:
مشکلات طبیعی دوران قاعدگی
1ـ علائم ونشانه های قبل از بروز قاعدگی:
به علت تغییرات هورمونی که قبل از قاعدگی رخ می دهد مقداری آب و نمک در بدن احتباس پیدا می کند و بعلاوه همین تغییرات هورمونی روی اعضای مختلف بدن تاثیراتی می گذارد و تقریبا نیمی از خانمها قبل از عادت ماهیانه دچار عوارض خاصی می شوند و از نظر روانی حساس و تحریک پذیرند و شخصیت روانی و واکنشهای روانی خانمها با توجه به روحیات مختلف افراد به این حالات شدت و ضعف می دهد. علائم مورد نظر عبارت از: سردرد ـ عصبانیت ـ پرخاشگری ـ هیجان و اضطراب ـ افسردگی ـ افزایش وزن ـ دلدرد و سنگینی در ناحیه کمر حالت تهوع و اختلال در اجابت مزاج می باشند. این مشکل یک امر طبیعی است و به فیزیولوژی قاعدگی مربوط می شود.
اینجا است که آگاهی و اطلاع دختران جوان چقدر تحمل این دوره را آسانتر می سازد. یک مادر دلسوز ـ یک سیستم منظم آگاهی بخش در مدارس دخترانه نقش حائز اهمیت و ویژه ای را می تواند در این ارتباط ایفا نماید نه اینکه متاسفانه مادر از دخترش خجالت بکشد که این چنین مطالب ضروری را به فرزندش آموزش دهد. شاید خود مادر هم هنوز خیلی از مسائل را در این مورد نمی داند!؟ بهر حال در این دوره با اطمینان و آرامش بخشیدن به دختران جوان باید آنها را به صبر و شکیبایی دعوت نماییم و اطرافیان نیز یک محیط آرام و مطمئنی را برای او فراهم نمایند تا از نظر روانی بر سختیهای این دوره فائق آید. باید از مصرف نمک و غذاهای شور خودداری نموده و از غذاهای حاوی قند و پروتئین و در صورت ضرورت از مسکن استفاده کرد. گاهی بدلیل اینکه حجم خونریزی زیاد است شخص دچار کم خونی فقر آهن می شود که باید از قرص آهن طبق تجویز پزشک استفاده نماید.
2ـ خونریزی زیاد: در موقع قاعدگی حداکثر خونریزیتا80cc(80میلی لیتر)طبیعی است و بیش ازآن نیازبه بررسی داردوغیرعادیمحسوب می گردد.
3ـ خونریزی کم و مختصر و درد لگنی در اواسط سیکل پریود یعنی مصادف با تخمک گذاری یک امر عادی است.
4ـ قاعدگی دردناک: اگر در سالهای اول قاعدگی, در موقع عادت ماهیانه درد شدید ایجاد شود یک امر طبیعی است و این درد با آرامش روانی و گاهی مسکن مرتفع می شود.
5ـ قاعدگی نامنظم: تقریبا 23 خانمها معمولا دارای دوره قاعدگی منظمی هستند ولی گاهی به علت عوامل روانی تغییر محیط و عوامل محیطی و استرسهاوفشارهای روحی و کار زیاد و طاقت فرسا بخصوص در خانمها و دخترانی که دور از منزل و دور از والدین خود تحصیل می نمایند بطور شایع دچار قاعدگی نامرتب و نامنظم می شوند که با رفع عوامل مستعدکننده این مشکل نیز برطرف می شود.
برای کدام مشکلات دوران قاعدگی باید به پزشک مراجعه نمود!؟
1ـ قاعدگی دردناک: خانمی که بیش از سه سال قاعدگی بدون درد داشته و ناگهان دچار قاعدگی دردناک شده است باید برای معاینه و تشخیص علت به پزشک مراجعه نماید.
2ـخونریزیبیشتراز(85سی سی)حداکثرطبیعی.
3ـ اگر فاصله دو قاعدگی کمتر از 20 روز و یا بیشتراز40روز شود باید با پزشک مشورت نمود.
4ـاگرمدت زمان خونریزیبیش از10روزبطول بیانجامدنیزبایستی به درمانگاه زنان مراجعه شود.